Tussen de oever van de levenden en de oever van de overledenen bevindt zich een brug …
Het is een mooie beeldspraak ons voor te stellen dat er twee oevers zijn: een oever waar wij verblijven, en een oever waar de overleden vertoeven.
Je hoeft niet gelovig te zijn in de godsdienstige betekenis, om dat beeld voor ogen te nemen.
Zelf ‘geloof’ ik dat de essentie van iemand die stierf nog altijd hier is. Dat er altijd een nalatenschap is –in de letterlijke betekenis van het woord, wat iemand nalaat: woorden en gebaren, kleine en grotere verwezenlijkingen, zowel tastbare als ontastbare, karaktereigenschappen … allemaal zaken die verder leven, die zichtbaar zijn van op onze oever. Eerst schreef ik ‘positieve karaktereigenschappen’, maar dat klopt natuurlijk niet, we hebben allemaal onze kleine kantjes, niemand is perfect. En daarnaast ontstaan zelfs in de beste families wrijvingen, misverstanden, conflicten.
Het maakt deel uit van het rouwproces ook daarmee te kunnen omgaan, om ook zaken die moeilijk liggen, een plaats te kunnen geven. Immers: wij kunnen van op onze oever wel uitreiken naar de overkant, maar twee richtingsverkeer, woord en wederwoord, zoals tevoren is het niet echt meer.
Dit nodigt ons uit verwachtingen naar ‘oplossingen’ los te laten, vrede te vinden in onszelf met wat is, wat was, wat niet meer zal zijn. Rouwen is een werk van lange adem, vraagt inspanning, niet voor niets spreekt men van ‘rouwarbeid’ …
Tegelijk kunnen we er voor kiezen ons te richten op … liefde. Liefde die bestond tussen onszelf, en wie gestorven is. Liefde, het is een woord dat we niet altijd in de mond nemen. En nochtans: in gesprekken met nabestaanden valt het me telkens op hoeveel liefde er onderling is: tussen ouders en kinderen, tussen grootouders en kleinkinderen, tussen broers en zussen, tussen collega’s ... Liefde, die bij een afscheidsviering heel vaak verwoord wordt, soms wellicht voor het eerst.
Die liefde blijft, en het is die liefde die de brug vormt tussen de oever van de levenden, en die van de overledenen. De Engelse dichter Percy Shelly drukte het zo uit ‘… and so thy thoughts, when thou art gone, love itself shall slumber on.’
Naar mijn aanvoelen –maar dat is natuurlijk een persoonlijke visie- stuur ik die liefde niet alleen uit naar wie me dierbaar was en zich op de andere oever bevindt, maar krijg ik ze ook terug, blijft de wisselwerking en de steun bestaan. Dat voelen, geeft me troost.
In elk geval, wat je gelooft of niet gelooft: ik wens het je toe dat je fijne herinneringen aan de mensen op de andere oever kunt koesteren. Ik wens je een liefdevolle en verbonden 1 november toe.
Greet